Buket Uzuner’in kaleme aldığı “Uyumsuz Defne Kaman’ın Maceraları – Hava” adlı
romanında Defne Kaman’ın sürdürülebilir ve yenilenebilir temiz enerjinin, nükleer ve fosil
enerjiden daha verimli ve etkin olduğunu, ekonomik ve sağlık verilerine dayanarak anlattığı
”Neden Nükleer Enerji Değil?” başlıklı yazısı nedeniyle açılan dava sonrasında gelişen
olayları konu alır. Mahkemeye katılmak için Kayseri’ye giden Defne Kaman ve ailesinin
başına bir çok olay gelir. Eserin içinde endişe, adaletsizlik, eşitsizlik, gelenek, doğa gibi
temalar yer almaktadır. Bu makalede, “İnsan kendine, doğasına, kültürüne yabancılaştığında,
ilişkilerine ve dünyaya yabancılaşır.” tezi eserdeki kahramanlar üzerinden kanıtlanacaktır.
İnsan kendini tanımadığında kurduğu ilişkilerde de doğada da kendisini ortaya
koyamaz. Doğaya iyi davranmadığımız ve doğanın bir parçası değil de sahibi olduğumuzu
düşündüğümüz sürece hep kaybedeceğiz. Doğa bize koşulsuz her şeyini verse de doğayı yok
etmemiz insanlığı ve geleceğimizi yok etmemiz demektir. Şu an büyüklerimizin bize bıraktığı
doğada yaşıyoruz. Bizim de bırakacağımız doğa gelecek kuşakların nasıl bir yaşam
süreceğini belirleyecektir. “Anadolu bozkırının dillere destan Soğuk kışlarının ortasında
tam kalbindeyiz ve sıcaktan bunalıyoruz. Yüzyıllardır kış boyunca başı karlarla kaplı
Erciyes, adeta beyaza hasret…” (Hava 25,26) Eserde Defne Kaman’ın yazdığı “Neden
Nükleer Enerji Değil?” başlıklı yazıda nükleer enerjinin çevreye verdiği ve vereceği zararlar
konu alınmaktadır. Küresel ısınma ile birlikte mevsimlerdeki değişiklik doğayı ve insanların
geleceğini olumsuz yönde etkilemektedir. Geleceğini korumak istiyorsak mutlaka doğayı
korumalıyız.
Geleneklerinden uzak kalmış bir toplum yok olmaya mahkumdur. Eserde ana
karakterlerden biri olan Umay Bayülgen Şamanizm geleneğinin devamlılığını sağlamak
istemektedir. “Şamanlar, insanları kötü ruhların ve görünmez dünyaların zararından
korumak için seçilmiş kişilerdir. Bu kişilerin bütün yetenekleri yalnız kamlık zamanı
ortaya çıktığından, şaman tedavileri de hava kararınca yapılan kamlıkla gerçekleşir…
(Bayat 98) Şam geleneğinden gelen özelliklerin çoğu Umay Bayülgen’de vardır. Bunlara
örnek olarak rüya yorumlaması ardından yorumların yaşanması, bitkilerden şifa verici ilaçlar
yapması ve insanları iyileştirme gücüne sahip olması verilebilir. Defne Kaman’ın doğayı
koruması da aslında kanında olan şamlık geleneğinden kaynaklanmaktadır.
Her türlü şiddet engellenmelidir çünkü bireyde kalıcı psikolojik problemler
oluşturabilir. “Semahat tipik bir mağdur psikolojisi ile kendini hor görenlerin aşağılık ve
haksız suçlamalarına bir süre sonra kendisi inanmaya başlamıştı…” (Hava 114) “Hava”
eserinde Semahat ailesi tarafından istismara uğrar. Bunun ardından ailesinden, yaşadığı
şehirden ve tanıdıklarından uzaklaşıp hem ismini hem de yaşam şeklini değiştirir. Semahat
yerin altında olan sahafında çok zaman geçirmektedir. Bu sayede kendini dış dünyadan
soyutlamaktadır. “Bir insan ne zaman kendi adını terk eder? Sevsin ya da sevmesin
doğduğundan beri aidiyetin ilk sesi olan adından nasıl vazgeçebilir? Ne tür bir tehlike
gencecik bir kızı, canını kurtarmak için küçük ve sakin bir Anadolu şehrinden bir
‘kurtlar sofrası’ olan İstanbul’a kaçmak zorunda bırakabilir?…” (Hava 98,99) Şiddet
sadece fiziksel değil. Fiziksel şiddet kadar yıkıcı olan psikolojik şiddet de kişide büyük
etkiler bırakır. Uygulanan hiçbir şiddetin affı yoktur.
Sonuç olarak eserde birden fazla sorun ele alınmıştır. Bunlar nükleer enerjinin doğaya
verdiği zararlar, ailede şiddet ve taciz, kadının toplumdaki yeri, iklim değişikliğidir. Yazar
ele alınan bu sorunlar aracılığıyla hırsına yenik düşen insanın, insana, doğaya, kültüre verdiği
zararı anlatmıştır. Kadim kam anlayışından uzaklaşan modern insan; kültürüne, kendisine ve
doğaya yabancılaşarak çevresine zarar vermekte ve bu insanın sonunu hazırlamaktadır
mesajını vermiştir. Doğayı korumak, dünyanın daha uzun süreli yaşamasını, insanın gelecek
nesillere daha iyi bir ortam bırakmasını sağlar. Ayrıca insanın daha bilinçli ve adil olması;
çevreye, insana, geleneklere sahip çıkması ile dünyayı daha iyi bir yer yapabileceğimizi
biliyorum.
Ada Defne Coşkun
9/C 576
01.11.2021
Kaynakça:
● Uzuner, Buket. Uyumsuz Defne Kaman’ın Macreraları. Everest Yayınları, 2018.
● Bayat, Füzuli. Türk Kültüründe Kadın Şaman. Ötüken, 2010.