Sezen Aksu’nun “Farkındayım” şarkısını Geştalt kuramına göre analiz edelim.
Geştalt, Almanca bir sözcüktür. Türkçe karşılığını tam olarak tek bir kelime ile anlatmak olası değildir. Bu nedenle Geştalt kelimesini Türkçe birden fazla kelime ile anlamlandırabiliriz. Şekil, bütün, görünüş kelimeleri Geştalt kelimesini bir nebzede olsa açıklayabilir.
Psikoterapide Geştalt terapi ise, kişinin bütünleşmesi, hayatının henüz bitmemişliğini fark etmesi sağlanır. Ve istediği sonuca doğru yol aldığı yönlerini anlamak ve bunu anlamlı şekilde oluşturarak kendisini tamamlaması sağlamaktır.
Gestalt terapinin temel amacına bakacak olursak en önemli yeri farkındalıktır.
Farkındalık ise önce kendini ve çevresini bilme, fark etme, kabul etmedir.
Bu açıklamalar ışığında “Farkındayım” şarkı sözlerini önce okuyalım sonra analiz edelim.
Farkındayım
Ne yapsan olmuyor, gözüm
Terk etmiyor bizi hüzün
Bir macera yaşamak dediğin
Küçük zamanlar harmanı
Sevindiğin, üzüldüğün
Hatırlamaktan ibaret
Hatıralar nihayet
Tesellisi çok zor sözün
Ne gemiler yaktım
Ne gemiler yaktım
O kadar yandı ki canım, sonunda karşıdan baktım
Ne göreyim, kendime yıldızlardan daha uzaktım
Ne gemiler yaktım
Ne gemiler yaktım
O kadar yandı ki canım, sonunda karşıdan baktım
Ne göreyim, kendime yıldızlardan daha uzaktım
Bu kızı yeniden büyütmeliyim
Kor ateşlerde yürütmeliyim
Değirmenlerde öğütmeliyim
Farkındayım, farkındayım
Bu kızı yeniden büyütmeliyim
Kor ateşlerde yürütmeliyim
Değirmenlerde öğütmeliyim
Farkındayım, farkındayım
Kazanmalı, kaybetmeliyim
Aşk uğruna harp etmeliyim
Bu kızı yeniden büyütmeliyim
Farkındayım, farkındayım
Kendini seçemiyorsun
Bırakıp kaçamıyorsun
Yazmadığın bi’ hikâyede
Uzun ya da kısa vadede
Az biraz keşfediyorsun
Öteki olabilmeyi
Yerine koyabilmeyi
Geride durabilmeyi öğreniyorsun
Ne gemiler yaktım
Ne gemiler yaktım
O kadar yandı ki canım, sonunda karşıdan baktım
Ne göreyim, kendime yıldızlardan daha uzaktım
Bu kızı yeniden büyütmeliyim
Kor ateşlerde yürütmeliyim
Değirmenlerde öğütmeliyim
Farkındayım, farkındayım
Bu kızı yeniden büyütmeliyim
Kor ateşlerde yürütmeliyim
Değirmenlerde öğütmeliyim
Farkındayım, farkındayım
Kazanmalı, kaybetmeliyim
Aşk uğruna harp etmeliyim
Bu kızı yeniden büyütmeliyim
Farkındayım, farkındayım
Kazanmalı, kaybetmeliyim
Aşk uğruna harp etmeliyim
Bu kızı yeniden büyütmeliyim
Farkındayım, farkındayım
Yukarıda yazdığım gibi Gestalt terapinin temel amacına bakacak olursak en önemli yeri farkındalıktır.
Farkındalık ise önce kendini ve çevresini bilme, fark etme, kabul etmedir. Şarkının adı bile aslında terapinin anlamını kapsayıcı olarak içine almaktadır.
Şimdi sözlerine bakalım
1. “Ne yapsan olmuyor, gözüm” ve “Terk etmiyor bizi hüzün”: Sezen Aksu’nun yazdığı bu şarkı sözlerine Gestalt terapi gözüyle bakacak olursak yazarın içsel çatışma ve zorlanmalarını görebiliriz. Ne yaparsa yapsın asla istediği sonucu alamadığını fark ediyor. Kişideki duygusal zorlanmalar ve çabalarının karşılıksız kalması hissi var. Terk etmiyor bizi hüzün sözleriyle de istemediği bir duygu ile yaşadığını ifade ediyor. Ve bunun farkında olduğunu da görüyoruz. Aslında bu duyguyu değiştirmek için eyleme de geçtiğini ama yine de hüzün hep yanında kaldığını belirtiyor. Bu durum kişide sıkışmışlık hissi yaratır. Kişinin bu duygusal deneyimleri bütünlük içinde nasıl algılandığını ve nasıl işlendiğini terapi sırasında kişi anlamak ister. Gestalt terapi, kişinin “şimdi”de ne hissettiğini anlamak üzerine sorular sorar.
2. “Hatırlamaktan ibaret, hatıralar nihayet, tesellisi çok zor sözün“: Bu sözlerle de kişi, hayatının hatırladıklarından ibaret olduğunu, ve bu hatırladıklarının şimdi hissettiği duygularına olan etkisini göstermektedir. Tam da yukarıdaki yazıldığı cümle gibi kişinin geçmiş deneyimlerinin şimdiki hayatında nasıl yer bulduğunu ve bunun yansımasının nasıl olduğunu bulmaya ve anlamaya çalışır terapi.
3. “Bu kızı yeniden büyütmeliyim, kor ateşlerde yürütmeliyim, değirmenlerde öğütmeliyim”: Yazar bu cümleleriyle artık hem kendisinin hem de yaşadıklarının farkındadır ve bir dönüşümün yapılması gerektiği inancına sahiptir. Gestalt terapi, kişinin kendini fark edip yeniden kendisini baştan yaratmasına ve problemlerle başa çıkma çabasını temsil eder. “Ateşlerde yürümeliyim” deyimi ile artık zorluklarla yüzleşmeli ve zorluklardan geçerek büyümeliyim diyerek kendisini yeniden yaratması gerektiğini belirtiyor. “değirmenlerde öğütmeliyim” deyimi ile de zorlu deneyimleri ifade ediyor.
4. “Farkındayım, farkındayım”: Bu ifadeler, bireyin içsel farkındalığını belirtir. Artık her seyin farkında olduğunu bize ifade ediyor. Gestalt terapi, kişinin şu anda ve şimdi ne hissettiğini anlamaya yöneliktir. Farkındalık, Gestalt terapinin de en temel maddelerinden biridir. Kişinin duygu, düşünce ve davranışlarıyla ilgili kendisinde farkındalık oluşması Gestalt terapi için önemlidir.
5. “Kendini seçemiyorsun / Bırakıp kaçamıyorsun / Yazmadığın bi’ hikâyede / Uzun ya da kısa vadede / Az biraz keşfediyorsun / Öteki olabilmeyi / Yerine koyabilmeyi / Geride durabilmeyi öğreniyorsun”:
Yukarıdaki cümlelerle kendisi, elinde olmayan ona verilen kimliği, yaşadığı ama kendisinin yazmadığı bir hayatı yaşar. Kendisinin seçmediği hayatı yaşarken bile bir sürü şey öğrendiğini, keşfettiğini, yeniden inşa ettiğini ifade ediyor. Gestalt terapi açısından bakacak olursak, “şimdi”ye odaklanmak ve farkındalık var. Ve bu öğrenme hali kabullenmeyi de beraberinde getiriyor.
6. “Ne gemiler yaktım / O kadar yandı ki canım, sonunda karşıdan baktım / Ne göreyim, kendime yıldızlardan daha uzaktım”:
Burada metafor kullanılıyor. Geçmişte yaşadıklarını düşünüp onları nasıl yok ettiğini canı yanması pahasına geçmişinde kararlar aldığını ve bu kararları uyguladığını ve farklı bir bakış açısı kazandığını ama daha sonra dönüp baktığında da kendisinden ne kadar uzaklaştığını anlatıyor. Terapi bu noktada kendisine yeniden nasıl yaklaşması gerektiği üzerinde durabilir. Yeniden kendisini inşa etmesine destek olabilir.
7. “Kazanmalı, kaybetmeliyim / Aşk uğruna harp etmeliyim”:
Bu cümlelerle hayatın her yönüne bakıyor. İnsan her türlü durumda kalabilir. Bazen kazanır bazen kaybeder ve bu son derece normaldir. Sonucu ne olursa olsun insan hedefi uğruna savaş vermelidir. Geştalt Terapide hayata bütün olarak bakmak açısından bu cümleler de son derece önemlidir.